In de nieuwe Um Zellem nr. 21 veel aandacht voor de bevrijding van Zelhem, Halle en omstreken, 80 jaar geleden. De bevrijding bracht een einde aan vijf jaar Duitse bezetting en daarmee aan een duistere periode van angst en terreur. Voor velen betekende het een nieuw begin, zo wordt duidelijk uit de ooggetuigenverslagen.
Jo Middeldorp-Toonk (94) weet zich nog haarscherp te herinneren hoe de Duitse bezetters op de vlucht sloegen, achterna gezeten door de eerste Canadese tanks. Haar ouderlijk huis, boerderij Sligtkamp, was zelfs enige tijd het centrale verzamelpunt van een Canadese eenheid. In Halle-Nijman heeft mevrouw Pietertje Rijnsent, vrouw van het schoolhoofd, een dagboek bijgehouden van de angstige gebeurtenissen in die tijd. Dankzij haar zoon is het dagboek bewaard gebleven en kunnen die spannende dagen in Halle-Nijman weer herbeleefd worden.
In Halle was in het laatste halfjaar van de oorlog de Joodse arts Isaak Cohen neergestreken onder de schuilnaam Lindekamp. Hij had de huisartsenpraktijk van dokter Meijering overgenomen, die samen met twee Joodse onderduiksters door de Duitsers was opgepakt. Zo wisten hij en zijn gezin de oorlog te overleven. Veel later heeft zoon Hans Cohen, inmiddels geëmigreerd naar Israël, op verzoek van zijn dochters zijn oorlogsherinneringen opgeschreven. Daaruit de passage over de bevrijding van Halle, gezien door de ogen van een 14-jarige Joodse jongen.
Gerrit Overbeek was bij de bevrijding 11 jaar oud. Het gezin Overbeek woonde, samen met een onderduiker, aan de doorgaande weg van Halle naar Zelhem in het huis met de naam Wilhelmina. Net voor de bevrijding werd het gezin Overbeek getroffen door een angstig moment: zijn vader en een onderduiker werden opgepakt door de Duitsers. Dialectschrijver Jan Hilferink voegt zijn eigen herinneringen aan de Heidenhoek toe, waarbij onder andere een neergestorte V1-raket en met krantenpapier afgedekte ramen de revue passeren.
Het nummer behandelt meer dan alleen oorlogsherinneringen. Zo is er ook aandacht voor de geschiedenis van Zelhemmers die in de 19e eeuw naar Amerika emigreerden. Timmermansknecht Arnoldus Hallerdijk uit Halle was in 1844 de eerste, na hem volgden nog 61 anderen, volwassenen en kinderen. Daaronder bekende Zelhemse namen als Radstake en Obelink. Niet iedereen kwam het succes even gemakkelijk aanwaaien, maar als Arnoldus in 1906 overlijdt in Waupun (Wisconsin) is hij een succesvol handelaar in hout. Hij noemt zich dan inmiddels Nelson Hollendyke.
Op 23 april a.s. is de ledenavond ook gewijd aan de migratie vanuit de Achterhoek naar Amerika, dat is meteen het startsein van de expositie van het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) in museum Smedekinck over dit onderwerp. De verdwenen boerderij De Pol wordt ook besproken. Op de plek van de boerderij van de familie Buunk bevinden zich nu een speeltuin en een woonwijk. Daarnaast is er aandacht voor Henk Smeitink, die al 20 jaar als vrijwilliger actief is bij museum Smedekinck.
Um Zellem sluit af met een ontroerend gedicht van de bekende dichteres Anky Peypers – een ode aan vrijheid.
Um Zellem nr. 21 is vanaf 21 februari verkrijgbaar bij de Read Shop en museum Smedekinck, beide in Zelhem.